Rast makâmını şöyle anlatıyor Ahmed Avni Bey:

‍

Kavli de kaddi gibi râst olsa ger ol mehveşin

Hiç bükülmezdi beli üftâde-i hasretkeşin.

‍

“O güzel sevgilinin boyu gibi sözü de rast olsaydı, yani düzgün olsaydı şu hasret çeken aşığın beli böyle bükülmezdi.”

‍

Yani söz, insanın görünüşüne, boyuna, duruşuna, hareketine uyacak. Söz ile öz bir olacak… İç ile dış, lâf ile iş, fikir ile zikir bir olacak. ‘’Gerçek edeb budur’’ diyor Ahmed Avni Bey…

‍

Balık tutana “Rast gelsin” deriz. İnsanlara “İşin-gücün rast gitsin” diye duada bulunuruz. “Filâncaya yolda rastladım” deriz. İşte “rast” bu demektir: “doğru, düzgün, hayırlı”... Nitekim Rast makâmı da öyledir. Doğruluğu, istikâmeti, birliği çağrıştırır.

‍

Rast uhrevî bir makâmdır. Yani öteleri, sonsuzluğu terennüm eder. Sekînet, yani insanın iç huzurunun makâmıdır bu… Fenâdan, yani sonluluktan bekâya, yani sonsuzluğa sefer etmeyi gösterir bize… Rast makâmı emniyet, güven, huzur hissini verir. Sürekli Mevlâ’nın huzurunda olduğumuzu hatırlatır.

‍

Farsça’da “râst”, “doğru, düzgün, müstakim” demektir. Bu kelimeyi dilimizde de kullanıyoruz. Balık tutana “Rast gelsin” deriz. İnsanlara “İşin-gücün rast gitsin” diye duada bulunuruz. “Filâncaya yolda rastladım” deriz. İşte “rast” bu demektir: “doğru, düzgün, hayırlı”... Nitekim Rast makâmı da öyledir. Doğruluğu, istikâmeti, birliği çağrıştırır.

‍

Doğru yolu terennüm eden Rast makâmıdır. Kendisi de dosdoğrudur, doğruyu, doğruluğu bildirir. Çünkü Rast gerçekten de bütün makâmların anası kabul edilir. Yani “ümmü’l makâmât” sayılır. Birden fazla makâmı müzikle örnekleyen “kâr-ı nâtık”, yani “konuşan kâr”  dediğimiz eserler genellikle önce Rast makâmını tarif eder.

‍

Beyaz saflık hissini verir, siyah da mâtem ve asâlet… Güneşi süzen beyaz tüllerimiz vardır. İstirahat etmek ve rahat uyku uyumak içinse siyah perdeler…

‍

Rast beyaz rengine benzer. Çünkü onda bütün makâmların aslı vardır. Beyaz renk de öyledir. Bütün renkleri yansıtır, hepsine ayna olur. Ondan beyazdır. Bütün renkleri yutsaydı beyaz değil, siyah olurdu. Elbette beyaz da nimet, siyah da… Sıcakta beyaz elbise giyer rahat ederiz, soğukta da siyah… Beyaz saflık hissini verir, siyah da mâtem ve asâlet… Güneşi süzen beyaz tüllerimiz vardır. İstirahat etmek ve rahat uyku uyumak içinse siyah perdeler… İnsanı, gönlünü apak eyleyen de aslında bütün bu âlemlerden, insanlardan, canlı cansızlardan gelen her rengi yansıtmasıdır.

(…)

Aklınız karışık, gönlünüz meşgul ise, içiniz daraldıysa Rast makâmını dinleyin. Hemen ferahladığınızı, içinizi bir huzurun, sükûnetin, sekînetin kapladığını göreceksiniz. İçinizle birleştiğinizi, evrenle bütünleştiğinizi, her şeyin size daha yumuşak, daha doğal, daha tatlı,gelmeye başladığını hissedeceksiniz. İşiniz rast gidecek, içiniz rastlaşacak… İçinize bakarken özünüze rastlayacaksınız.

Rast makâmını hatırlatmak için bu güzel eserin yanı sıra meşhur bir şarkıyı da hatrınıza getirebilirsiniz. Dede Efendi’nin Yine Bir Gülnihâl adlı küçük şarkısı…

‍

‍

Rast makamı